Phát thải là quá trình giải phóng các chất, năng lượng hoặc khí từ hoạt động của con người hoặc tự nhiên ra môi trường xung quanh, thường là không khí, nước hoặc đất. Các chất phát thải này có thể là khí nhà kính (CO₂, CH₄, N₂O), bụi, tiếng ồn, nhiệt, hóa chất hoặc chất thải rắn, tùy thuộc vào hoạt động nguồn gây ra. Bài viết dưới đây sẽ giúp doanh nghiệp có cái nhìn rõ hơn về phát thải và tầm quan trọng của hoạt động kiểm soát phát thải.
Phát thải là gì?
Phát thải chính là “tất cả những gì được thải ra môi trường từ hoạt động sản xuất, tiêu dùng hoặc sinh hoạt.
Ví dụ dễ hiểu:
- Nhà máy đốt than → phát thải khí CO₂.
- Xe hơi → phát thải khí NOₓ, CO, bụi mịn PM2.5.
- Chăn nuôi gia súc → phát thải khí metan (CH₄).
- Rác thải hữu cơ phân hủy → phát thải khí nhà kính.
Vì sao phát thải lại là vấn đề lớn hiện nay?
Trong nhiều năm qua, “phát thải” không còn là khái niệm kỹ thuật xa lạ mà đã trở thành từ khóa trọng tâm trong các chiến lược phát triển bền vững, giảm phát thải khí nhà kính và bảo vệ môi trường toàn cầu.
Lý do rất rõ ràng:
• Các hoạt động phát thải của con người là nguyên nhân chính gây biến đổi khí hậu.
• Hầu hết lượng CO₂, CH₄, N₂O trong khí quyển đều đến từ công nghiệp, năng lượng, giao thông và nông nghiệp.
• Việt Nam là một trong những quốc gia chịu tác động mạnh nhất của biến đổi khí hậu, nên kiểm soát phát thải là yêu cầu bắt buộc đối với doanh nghiệp trong tương lai gần.
Phân loại phát thải
Phát thải có thể được phân loại theo nguồn phát sinh, tác động, hoặc bản chất vật lý. Dưới đây là cách phân loại phổ biến nhất:
Theo nguồn gốc
Loại | Mô tả | Ví dụ |
Phát thải tự nhiên | Phát sinh từ quá trình tự nhiên, không do con người gây ra | Núi lửa phun trào, cháy rừng tự nhiên, phân hủy sinh học |
Phát thải nhân tạo | Do hoạt động của con người tạo ra | Sản xuất công nghiệp, giao thông, năng lượng, chăn nuôi, nông nghiệp |
Theo dạng vật chất
Loại | Mô tả | Ví dụ |
Phát thải khí | Dưới dạng hơi hoặc khí nhà kính | CO₂, CH₄, NOₓ, CO, VOCs |
Phát thải rắn | Chất thải dạng rắn hoặc bụi mịn | Bụi PM2.5, tro bay, rác thải công nghiệp |
Phát thải lỏng | Dạng nước thải hoặc dung dịch chứa hóa chất | Nước thải nhà máy, nước rửa thiết bị |
Phát thải năng lượng | Không phải vật chất, mà là năng lượng | Tiếng ồn, nhiệt, ánh sáng nhân tạo |
Các nguồn phát thải chính trong sản xuất và đời sống
Phát thải xuất hiện ở hầu hết các lĩnh vực, nhưng có 5 nhóm chính đóng vai trò lớn nhất:
Ngành năng lượng và công nghiệp
- Đốt nhiên liệu hóa thạch (than, dầu, khí) → phát thải CO₂ và SO₂.
- Nhà máy thép, xi măng, hóa chất → phát thải CO₂ và bụi.
- Lò hơi, máy phát điện công nghiệp → phát thải NOₓ và CO.
Giao thông vận tải
- Xe máy, ô tô, tàu, máy bay sử dụng xăng dầu → phát thải CO, NO₂, VOCs, PM2.5.
- Đây là nguồn phát thải đô thị lớn nhất.
Nông nghiệp và chăn nuôi
- Chăn nuôi trâu bò → phát thải metan (CH₄).
- Sử dụng phân bón hóa học → phát thải N₂O.
- Đốt rơm rạ → phát thải bụi mịn và CO₂.
Chất thải và xử lý rác
- Rác hữu cơ phân hủy → sinh ra CH₄.
- Lò đốt rác → phát thải CO₂, dioxin, furan.
Xây dựng và vật liệu
- Quá trình sản xuất xi măng, gạch, thép → phát thải CO₂ lớn.
- Bụi từ công trường, tiếng ồn, và khí VOC từ sơn, dung môi.
Tác động của phát thải đến môi trường và con người
Đối với khí hậu
Phát thải khí nhà kính là nguyên nhân trực tiếp gây hiệu ứng nhà kính, khiến nhiệt độ trung bình Trái đất tăng lên.
Hậu quả: nước biển dâng, băng tan, thời tiết cực đoan, ảnh hưởng hệ sinh thái toàn cầu.
Đối với sức khỏe
Các loại phát thải như bụi mịn, CO, NO₂, SO₂… là nguyên nhân gây bệnh hô hấp, tim mạch, ung thư phổi.
Tổ chức Y tế Thế giới (WHO) ước tính, ô nhiễm không khí gây ra khoảng 7 triệu ca tử vong mỗi năm.
Đối với hệ sinh thái
Phát thải kim loại nặng và hóa chất độc hại có thể làm ô nhiễm nguồn nước, đất và gây suy thoái hệ sinh thái.
Các dòng sông gần khu công nghiệp thường bị ảnh hưởng nặng do nước thải chưa xử lý triệt để.
Đo lường và kiểm soát phát thải – Trách nhiệm của doanh nghiệp
Đối với doanh nghiệp, đo lường và quản lý phát thải là yêu cầu ngày càng quan trọng trong quản lý chất lượng và tuân thủ pháp luật.
Hệ thống đo kiểm khí thải và nước thải
- Doanh nghiệp cần lắp đặt hệ thống quan trắc tự động (CEMS) để đo nồng độ các khí như CO₂, SO₂, NOₓ.
- Kết quả được truyền trực tiếp đến Sở Tài nguyên & Môi trường để giám sát liên tục.
Kiểm kê phát thải khí nhà kính
- Theo Nghị định 06/2022/NĐ-CP, các doanh nghiệp lớn trong lĩnh vực năng lượng, công nghiệp, giao thông, xây dựng… phải kiểm kê khí nhà kính định kỳ.
- Kết quả kiểm kê giúp xác định lượng phát thải CO₂ tương đương (CO₂e) để làm cơ sở giảm phát thải và tham gia thị trường carbon trong tương lai.
Quản lý phát thải theo tiêu chuẩn quốc tế – ISO 14001 & ISO 50001
Đối với doanh nghiệp sản xuất, việc kiểm soát phát thải không chỉ là nghĩa vụ pháp lý mà còn là yếu tố chiến lược trong quản lý hệ thống.
ISO 14001:2015 – Hệ thống quản lý môi trường
- Nhận diện và kiểm soát nguồn phát thải trong hoạt động sản xuất.
- Thiết lập mục tiêu giảm phát thải và kế hoạch hành động.
- Theo dõi, đánh giá, cải tiến liên tục để giảm thiểu tác động môi trường.
→ Khi doanh nghiệp đạt chứng nhận ISO 14001, nghĩa là hệ thống quản lý của họ đáp ứng yêu cầu quốc tế về kiểm soát phát thải và bảo vệ môi trường.
ISO 50001:2018 – Hệ thống quản lý năng lượng
- Năng lượng tiêu thụ tỉ lệ thuận với lượng khí CO₂ phát thải.
- ISO 50001 giúp doanh nghiệp tối ưu hóa năng lượng, giảm nhiên liệu tiêu thụ → giảm phát thải khí nhà kính, đồng thời tiết kiệm chi phí vận hành.
Các giải pháp giảm phát thải cho doanh nghiệp
Giảm tại nguồn
- Thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng năng lượng tái tạo (solar, biomass).
- Tối ưu dây chuyền sản xuất để giảm tiêu thụ năng lượng.
- Sử dụng nguyên liệu thân thiện môi trường.
Cải thiện quy trình sản xuất
- Ứng dụng công nghệ lọc khí, xử lý bụi, xử lý nước thải.
- Thiết kế sản phẩm theo hướng “xanh” – dễ tái chế, ít phát sinh rác thải.
Kiểm kê và bù đắp phát thải (carbon offset)
- Doanh nghiệp có thể tham gia chương trình kiểm kê carbon để biết chính xác lượng CO₂ phát sinh.
Sau đó, có thể thực hiện hoạt động bù đắp phát thải như trồng cây, đầu tư năng lượng sạch hoặc mua tín chỉ carbon.
Đào tạo và nâng cao nhận thức
- Mọi nỗ lực giảm phát thải sẽ không hiệu quả nếu người lao động không hiểu rõ.
- Doanh nghiệp cần đào tạo định kỳ về an toàn môi trường, phân loại rác, tiết kiệm năng lượng và ứng phó khẩn cấp.
Ví dụ thực tế: Doanh nghiệp đạt ISO 14001 – Giảm phát thải hiệu quả
Công ty TNHH DMR VINA – nhà sản xuất linh kiện ô tô, sau khi áp dụng hệ thống ISO 14001:2015 và ISO 45001:2018 (được GOOD Việt Nam chứng nhận), đã:
• Giảm 18% lượng phát thải CO₂ trong 1 năm.
• Tiết kiệm 12% điện năng nhờ quản lý thiết bị hiệu quả.
• Đạt tiêu chuẩn xả thải QCVN mà không cần đầu tư lớn.
Kết quả này cho thấy: khi doanh nghiệp hiểu đúng “phát thải là gì” và quản lý theo hệ thống tiêu chuẩn quốc tế, họ không chỉ bảo vệ môi trường mà còn nâng cao lợi nhuận, thương hiệu và năng lực cạnh tranh.
VĂN PHÒNG CHỨNG NHẬN QUỐC GIA – GOOD VIỆT NAM
Trụ sở: Số 50B, Phố Mai Hắc đế, P.Bùi Thị Xuân, Q.Hai Bà Trưng, Hà Nội
Hotline: 0945.001.005 – 024.2231.5555
E-mail: chungnhanquocgia.com@gmail.com – info@chungnhanquocgia.com
Website: chungnhanquocgia.com
VĂN PHÒNG HÀ NỘI | VĂN PHÒNG ĐÀ NẴNG | VĂN PHÒNG HỒ CHÍ MINH |
Tầng 7 Tòa nhà HLT số 23 ngõ 37/2 Dịch Vọng Cầu Giấy Hà Nội | 73 Lý Thái Tông, Phường Thanh Khê Tây, Quận Thanh Khê, Đà Nẵng | Tòa nhà PLS 282 Chu Văn An, Phường 26, Bình Thạnh, TP HCM |
