ISO 31000 là gì: Hệ thống tiêu chuẩn quản lý rủi ro cho doanh nghiệp

Tiêu chuẩn ISO 31000 là tiêu chuẩn về hệ thống quản lý rủi cho doanh nghiệp. Áp dụng tiêu chuẩn ISO 31000 doanh nghiệp, tổ chức có thể xác định, đánh giá, thẩm định và xử lý rủi ro theo cách có hệ thống và hiệu quả hơn về mặt chi phí cho mình. Vậy các yêu cầu chính của ISO 31000 là gì và vai trò của tiêu chuẩn này có những ưu điểm nào?

Định nghĩa ISO 31000 là gì?

Tổ chức tiêu chuẩn hóa Quốc Tế (ISO) đã ban hành và công bố ISO 31000: Hệ thống quản lý rủi ro. Với mục đích giúp cho doanh nghiệp có một phương pháp quản lý rủi ro đồng thời nâng cao nhận thức tầm quan trọng của việc giám sát và quản lý rủi ro trong nội bộ và các bên liên quan. 

 

Thế nào là rủi ro theo tiêu chuẩn ISO 31000?

Theo ISO 31000, “rủi ro” được hiểu là tác động của sự không chắc chắn đối với mục tiêu. Nói cách khác, bất kỳ điều gì khiến kết quả có thể khác với kỳ vọng – dù là tích cực hay tiêu cực – đều được xem là một dạng rủi ro. Sự không chắc chắn ở đây có thể là những nghi ngờ, biến động hoặc yếu tố chưa rõ ràng.

Quản lý rủi ro, theo ISO 31000, là chuỗi hoạt động có hệ thống nhằm định hướng và kiểm soát tổ chức trước các rủi ro. Hiểu đơn giản, đây là cách mà doanh nghiệp chủ động đối phó với những mối đe dọa có thể gây ảnh hưởng đến mục tiêu hoặc sự tồn tại của họ.

Doanh nghiệp áp dụng ISO 31000 

Ví dụ về doanh nghiệp sản xuất thực phẩm:

Một công ty chuyên sản xuất thực phẩm đóng gói (ví dụ như snack, mì ăn liền, hoặc đồ ăn nhanh) đối mặt với nguy cơ bị thu hồi sản phẩm nếu phát hiện có nhiễm khuẩn (ví dụ: salmonella, E.coli…). Đây là rủi ro an toàn thực phẩm – có thể ảnh hưởng nghiêm trọng đến uy tín thương hiệu, doanh thu, thậm chí là pháp lý nếu gây hại cho người tiêu dùng.

👉 Nếu áp dụng ISO 31000. Công ty sẽ:

• Đánh giá rủi ro trong toàn bộ quy trình sản xuất: từ nguyên liệu đầu vào, vệ sinh máy móc, đến bảo quản và vận chuyển.
• Thiết lập các biện pháp kiểm soát chủ động: ví dụ, kiểm tra vi sinh định kỳ, đào tạo nhân viên về vệ sinh, giám sát nhà cung cấp nguyên liệu đầu vào.
• Xây dựng kế hoạch phản ứng khẩn cấp: nếu phát hiện sản phẩm lỗi, cần thu hồi thế nào, thông báo cho ai, làm sao xử lý nhanh nhất để hạn chế thiệt hại.

Nội dung cơ bản của tiêu chuẩn ISO 31000 là gì?

ISO 31000 bao gồm các nguyên tắc, khuôn khổ và quy trình để tổ chức, doanh nghiệp thuộc mọi quy mô và ngành có thể quản lý rủi ro theo một cách có hệ thống và tiết kiệm chi phí. Các nguyên tắc, khuôn khổ và quy trình của tiêu chuẩn này cho phép quản lý mọi rủi ro. Ví dụ: Rủi ro tài chính, rủi ro môi trường, rủi ro chất lượng, rủi ro bảo mật thông tin, rủi ro chất lượng,…

Tiêu chuẩn ISO 31000 được cấu trúc gồm phần mở đầu, sáu điều khoản chính và một danh mục tài liệu tham khảo.

• Ba phần đầu tiên đóng vai trò như phần nền để người đọc hiểu rõ tiêu chuẩn, đồng thời cung cấp bảng chú giải chi tiết các thuật ngữ chuyên ngành về quản lý rủi ro.
• Điều khoản 4 trình bày các nguyên tắc quản lý rủi ro – đây là cơ sở định hướng khi xây dựng khung và quy trình quản lý rủi ro
• Điều khoản 5 đề cập đến khung quản lý rủi ro, tức là hệ thống cần có để bảo đảm quy trình quản lý rủi ro phù hợp với tổ chức.
• Điều khoản 6 tập trung vào quy trình quản lý rủi ro, là chuỗi các bước hợp lý cần thực hiện để nhận diện, đánh giá và ứng phó với rủi ro.

Cuối cùng, phần tài liệu tham khảo giới thiệu các tiêu chuẩn khác có liên quan, đặc biệt là ISO 31010, tiêu chuẩn chuyên sâu về các kỹ thuật đánh giá rủi ro.

Các yêu cầu cốt lỗi của tiêu chuẩn ISO 31000

Khi xây dựng hệ thống quản lý rủi ro, tổ chức cần cân nhắc các nguyên tắc sau để đảm bảo tính hiệu quả và bền vững:

 

• Tích hợp vào hoạt động chung
• Có cấu trúc rõ ràng và toàn diện
• Tùy biến theo bối cảnh doanh nghiệp
• Có sự tham gia của các bên liên quan
• Phản ứng linh hoạt trước thay đổi
• Dựa trên thông tin tốt nhất có thể
• Tính đến yếu tố con người và văn hóa
• Liên tục cải tiến

Lợi ích khi doanh nghiệp áp dụng tiêu chuẩn ISO 31000

Việc áp dụng ISO 31000 không chỉ giúp doanh nghiệp nhận diện cả cơ hội tích cực lẫn rủi ro tiềm ẩn, mà còn mang lại nhiều lợi ích thiết thực như:

• Tăng niềm tin đối với nhân viên, khách hàng và các bên liên quan thông qua sự minh bạch và kiểm soát rủi ro hiệu quả
• Xây dựng văn hóa phòng ngừa, thay vì chỉ phản ứng khi sự cố xảy ra
• Giảm thiểu những rủi ro bất ngờ và thiệt hại không mong muốn
• Hỗ trợ phân tích cơ hội và mối đe dọa trong các quyết định chiến lược
• Đảm bảo tuân thủ các yêu cầu pháp lý, quy định và chuẩn mực quốc tế liên quan
• Chủ động phòng ngừa, chuẩn bị kỹ càng trước khi rủi ro phát sinh

Tóm lại, ISO 31000 giúp doanh nghiệp quản trị rủi ro một cách hệ thống và chủ động, từ đó tạo ra lợi thế cạnh tranh bền vững trong môi trường kinh doanh ngày càng biến động.

Quy trình quản lý rủi theo tiêu chuẩn ISO 31000

Mặc dù ISO 31000 không đưa ra các yêu cầu cứng nhắc, nhưng điều khoản 6 lại đóng vai trò như một bản hướng dẫn tổng thể gồm 6 bước cốt lõi để triển khai quản lý rủi ro hiệu quả trong tổ chức:

    

Trao đổi và tham vấn

Tổ chức cần duy trì việc trao đổi thông tin thường xuyên với các bên liên quan, cả nội bộ và bên ngoài, trong suốt quá trình quản lý rủi ro. Việc này giúp đảm bảo:

• Mọi người hiểu được rủi ro đang tồn tại là gì và nên ứng phó ra sao;
• Có sự góp ý đa chiều để ra quyết định chính xác hơn.

 Ví dụ: Khi xây dựng kế hoạch mở rộng nhà máy, nên tham vấn cả bộ phận tài chính, kỹ thuật và pháp lý để nhìn nhận rủi ro từ nhiều góc độ.

Xác định phạm vi, bối cảnh và tiêu chí

Đây là bước “lập khung” cho toàn bộ quá trình quản lý rủi ro:

• Xác định mục tiêu của tổ chức là gì;
• Đánh giá môi trường bên trong và bên ngoài có thể ảnh hưởng đến mục tiêu đó;
• Xác lập tiêu chí chấp nhận rủi ro: Tổ chức chịu được mức độ rủi ro đến đâu?

Ví dụ: Một doanh nghiệp logistics có thể chấp nhận rủi ro thời gian giao hàng trễ ở mức 5%, nhưng không thể chấp nhận rủi ro liên quan đến tai nạn lao động.

Đánh giá rủi ro

Gồm 3 bước nhỏ:

• Nhận diện rủi ro: Tìm ra các mối đe dọa và yếu tố không chắc chắn.
• Phân tích rủi ro: Xác định mức độ nghiêm trọng (hậu quả) và khả năng xảy ra.
• Đánh giá rủi ro: So sánh với tiêu chí đã đề ra để xem có cần xử lý không.

Xử lý rủi ro

Lựa chọn phương án phù hợp để kiểm soát hoặc giảm thiểu rủi ro:

• Tránh rủi ro: Dừng hoặc không thực hiện hoạt động có rủi ro cao.
• Chia sẻ rủi ro: Hợp tác, liên doanh hoặc ủy thác một phần rủi ro.
• Chuyển giao rủi ro: Mua bảo hiểm, thuê đơn vị ngoài.
• Chấp nhận rủi ro: Khi rủi ro trong tầm kiểm soát hoặc lợi ích lớn hơn nguy cơ.
• Giảm thiểu rủi ro: Áp dụng biện pháp để hạn chế mức độ ảnh hưởng (ví dụ đào tạo, công nghệ, quy trình kiểm soát).
• Cần lập kế hoạch cụ thể: ai làm gì, khi nào, ngân sách ra sao.

Theo dõi và rà soát

Không phải xử lý rủi ro xong là xong. Doanh nghiệp cần:

• Theo dõi liên tục tình hình để phát hiện chênh lệch so với kỳ vọng;
• Rà soát định kỳ hoặc đột xuất để cập nhật rủi ro mới phát sinh và cải tiến quy trình.

Ghi chép và báo cáo

Mọi hoạt động và kết quả liên quan đến rủi ro phải được ghi nhận và báo cáo:

• Ghi chép giúp truy xuất, phân tích, cải tiến.
• Báo cáo cho lãnh đạo cấp cao để ra quyết định chiến lược.
• Đảm bảo minh bạch với các bên liên quan về tình hình rủi ro và phương án ứng phó.